زندگی شاد روزانه

بانک رفاه  17 اسفند ۹۹

نقش خانواده

سلامت سلامت روان

اهمیت نقش خانواده در سلامت روان فرزندان

خانواده نقش مهمی در ترویج استفاده از مهارتهای سالم زندگی را دارند. والدینی که فاقد مهارتهای مفید زندگی هستند با عدم تامین الگوی مناسب برای فرزندان مشکلاتی را برای آنها در آینده فراهم می کنند.

نقش خانواده در بهداشت روانی

روان پزشکان فردی را از نظر روانی سالم می دانند که تعادلی میان رفتارها و کنترل او در مواجهه با مشکلات اجتماعی وجود داشته باشد.

مهارت حل مسئله

این نگاه ملاحظه می شود که چگونه عوامل متنوع زیستی انسان بر عوامل روانی ـ اجتماعی او اثر گذاشته و یا برعکس از آن اثر می پذیرد؛ اغلب افراد دچار مشکلات مختلف شخصیتی و روانی که فاقد بهداشت و سلامت روانی هستند که از خانواده های ناسالم برخاسته اند. از اینرو تامین بهداشت روانی افراد خانواده جایگاهی مهمی دارد و ضروری است راهکارهای مناسب در تامین بهداشت روانی خانواده شناسایی و به مرحله اجرا گذارده شود.

نقش خانواده در تربیت فرزندان

پرسش این است که الگوها و رفتار والدین در یک خانواده سالم چگونه باید باشد؟ شاید لازم باشد برای پاسخ به این موضوع به انواع نظام خانوادگی پرداخته شود:

انواع  نظام خانوادگی

نظام باز و بسته خانوادگی

نظام باز خانوادگی

الف- سطح ارزش اعضای خانواده بالاست و هر یک از اعضا ارزش دیگری را درک می کند و به او احترام می گذارد.

ب- ارتباط اعضای خانواده با یکدیگر صادقانه، روشن و مستقیم است. از بیان مطالب ترسی ندارند و مقاصد خود را به وضوح بیان می کنند.

ج- قواعدی که حاکم بر خانواده است ، قابل انعطاف و تغییراپذیر است. هر یک از اعضای خانواده می تواند آزادانه نیازها و خواست خود را بیان کند و پذیرای انتقاد سایرین باشد.

نظام بازخانوادگی محلی مناسب برای رشد اعضا و تبادل نظر و بالندگی است. در این خانواده هر فردی به تناسب توان و استعداد خود رشد می یابد و پیشرفت می کند.

نظام بسته خانوادگی

الف- ارزش اعضای خانواده پایین است. هرکدام از اعضا، دیگری را تحقیر می کند و به او احترام نمی گذارد.

ب- ارتباط اعضای خانواده با یکدیگر غیرصادقانه و مبهم است. معمولا اعضای خانواده یکدیگر را سرزنش کرده و مطالب را به صورتی پوشیده و به اصطلاح مبهم بیان می کنند و یکدیگر را مقصر برای نرسیدن به آرزوهاشون ،متهم می کنند.

ج- قواعد حاکم بر خانواده غیرانسانی، خشک و تغییرناپذیراست. هرکس در این خانواده به فکر خویش است و توجهی به نیازها و خواسته های سایر اعضا ندارد.

در نظام بسته، آشفتگی مشهود است. گرچه این سبک خانواده ها مشکلات خود را در قالب مشکلات جامعه و فرهنگ غالب بر آن می دانند  و مسئولیت گریز هستند.

.

در خانواده هایی که مشکل دارند:

 خانواده درست سازمان نیافته

هر یک از اعضا نقش خود را درست ایفا نمی کند

دارای شبکه ارتباطی مناسبی نیست

و پیام ها به صورت صادقانه و روشن ردوبدل نمیکنند.

لازم به ذکر است که شبکه ارتباطات فقط شامل پیام کلامی نمی شود، بلکه کلمات، وضع بدن، اشارات و علایم و حتی نحوه لباس پوشیدن و آراستگی ظاهر را نیز دربرمی گیرد.

بررسی ویژگی های خانواده سالم

در نظام های سالم خانوادگی، نقش ها هم سالم هستند و فرزندان از رفتار پدر و مادر الگو می گیرند. پدر و مادر نقش آموزگاران را بازی می کنند، برای فرزندان خود وقت می گذارند، به آنها توجه می کنند و با اونها دوست هستند. حتی با دوست های صمیمی فرزندشان ارتباطی صمیمانه و موثر دارند.

نقش خانواده در تربیت فرزندان

در نظام های سالم خانوادگی نقش ها انعطاف پذیرند و دست به دست می شوند. حرکت آرام و آهسته است، تبادل افکار با یکدیگر دارند، روابط آنها با هم ملایم است. مادر ممکن است در یک زمان براساس اقتضا در نقش بلاگردان ظاهر شده و سپس، این وظیفه به پدر و چندی بعد به فرزندان واگذار می شود.

خانواده سالم و موفق، مجموعه ای است که در آن، همه اعضا موفق هستند وهمه حال دلشون خوبه و رشد فردیت خودشون را تعطیل نکردند.

 افراد خانواده , روال طبیعی و موفقی دارد.

 اعضای این خانواده

ازقدرت هاشون  برای مشارکت و تعاون و ارضای نیازهای فردی و جمعی خود استفاده می کنند. خانواده سالم، خاک سالمی است که در آن افراد رشد سالم دارند و انسان ها بالغ می شوند. البته رسیدن به این مهم مشمول نکات زیر است:

الف- خانواده، واحدی برای رشد و بقاست.

ب- خانواده مکانی است که نیازهای احساسی و عاطفی همه اعضای خود را تأمین می کند، ازجمله این متغیرها می توان به تعادل میان استقلال و وابستگی اشاره کرد.

ج- خانواده سالم رشد و اعتلای همه اعضای خود، ازجمله پدر و مادر را در نظر می گیرد.

د- خانواده مکانی است که در آن عزت نفس ایجاد می شود.

ه- خانواده، واحد مهمی در اجتماع است و برای جامعه ای که قصد دوام دارد، حایز اهمیت است.

و- خانواده، خاکی حاصلخیز برای پرورش انسان های بالغ است.

انسان بالغ کسی است که تفاوت  های فرد را می شناسد  ، خود و دیگران را درک می کند و از هویت برخوردار است. فردی با این خصوصیات می تواند بی آن که به خانواده خود متصل باشد با آنها روابط معنی دار ایجاد کند.

مقررات در خانواده های موفق روشن است. زن و شوهر از تفاوت های رفتاری، ارتباطی و نگرش خانواده های خود آگاهند و آنها را بدون تعصب و بی آن که به درست بودن یا نبودن آن کاری داشته باشند، می پذیرند و متفاوت بودن آنها را تصدیق می کنند. زن و شوهر هرکدام در جهت یافتن راه حل های مسالمت آمیز قدم برمی دارند. البته این هرگز به معنای آن نیست که تضاد و اختلافی میان آنها بروز نمی کند.بشترین جنگ های دنیا ،بین زوج ها می باشد.

در یک ازدواج موفق، زن و شوهر متعهدند که بر سر تفاوت های خود به توافق برسند. در تضاد و اختلاف باقی نمی مانند و به این هم تن نمی دهند که با هم بحث و مخالفت نکنند. به جای آن برای مصالحه و صمیمت تلاش می کنند. با هم گفت وگو کردن بخشی از تماس و مصالحه است. زوج های موفق هم با هم درگیر می شوند؛ اما با اختلافات خود برخورد منصفانه می کنند.

۱-سفرهای دونفری داشته باشند

۲-حتما مشاور خانوادگی داشته باشند

۳-درهفته زمانی را برای مباحثه و  دردودل داشته باشند.

۴-مشخص شود چه زمان هایی از دنیاهای مجازی استفاده کنند.

۵-ترجیحا برای مباحثه فضایی رومانتیک و آرومی را در بیرون از منزل انتخاب کنند.

۶-دغدغه ها را یادداشت کنند و زمان برای حل و فصل آنها به یکدیگر زمان دهند و پایبند به اصول آن باشند.

۷-صادقانه خط قرمزهای رابطه را رعایت کنند.

۸-مسائل حل شده گذشته را دوباره یاداوری نکنند.

نقش خانواده در تربیت فرزندان

چگونه می توان در برابر اختلافات  با فرزند ،برخورد منصفانه داشت؟

١-شناخت ویژگی های شخصیتی فرزند

۲- صحبت کردن به  جای پرخاشگری

۳-عدم مقایسه فرزندان با یکدیگر

۴- توجه به زمان اکنون و اجتناب از مراجعه به رویدادهای  گذشته

۵- اجتناب از پرگویی و نپرداختن به جزییات

۶- اجتناب از داوری و قضاوت

۷- فاصله از  کمال طلبی

۸- اجتناب از سرزنش

۹-گوش کردن پویا

۱۰-پرداختن به یک موضوع، به خصوص در هر زمان

۱۱- توجه به راه حل ،به جای تلاش برای اثبات نظریه خود.

در خانواده موفق مقررات پنهان،وجود ندارد و شفاف و با مهر مطرح و به تفاهم با یکدیگر میرسند. در این شرایط فرزندان خانواده تحت تأثیر باورهای ناگفته پدر و مادر آسیب نمی بینند.

در یک رابطه زناشویی سالم، اتصال و وابستگی به دلیل میل است و نه صرفا از روی نیاز، در این شرایط هر کدام در جهت و رشد و ارتقا فردیت  شدن در حرکتند. زن و شوهری که از رشد یکدیگر حمایت و حراست می کنند به هم می پیوندند ، الگوی مناسبی برای فرزندان میشوند.

هر کدام با کم کردن کنترل، انتقاد، سرزنش و داوری به رشد دیگری کمک می کند. در خانواده های زنده و بالنده، به طورمداوم شاهد الگوهای متفاوتی هستیم. ارتباط ها مستقیم، واضح، صریح و صمیمانه است. قاعده ها قابل انعطاف، انسانی، مقتضی و دستخوش تغییر بوده و پیوند با اجتماع نیز بارز و امیدبخش است.

فضای مجازی چگونه فرزندان را از والدینشان می‌رباید؟

امروزه فضای مجازی بخشی از زندگی افراد شده است؛ دراین میان خانواده‌ها در ارتباط گیری با فرزندان و وابستگی آنان به این فضا بیش از همه آسیب می‌بینند، اما راه حل مواجهه با آسیب های این فضا چیست؟

نه به دلیل مخرب بودن اینترنت و فضای مجازی که تقریباً به اثبات رسیده است، بلکه به دلیل وابستگی کودکان و نوجوانان به این فضا و قرار گیری در بستر انواع مختلفی از آسیب‌های اجتماعی.

فرزندان ما سبک استفاده از این فضا را نیاموخته‌اند

امروزه مشاهده می‌شود که پدر و مادر هر یک در گوشه‌ای از خانه مشغول استفاده از تلفن همراه هستند و فرزندان نیز در حد اعتیاد در این فضا و در چت روم‌های مختلف به گفت و گو می‌پردازند و می توان گفت: فضای مجازی جایگزین روابط خانوادگی شده است؛ در حال حاضر ۴۰ میلیون از هموطنان ما عضو شبکه‌های اجتماعی مثل تلگرام واینستاگرام هستند.

گفت و گو راه‌حل کاهش آسیب های فضای مجازی

اینترنت شکاف میان نسل ها را عیان تر کرده است، هیچ یک زبان دیگری را نمی فهمند

۱-ایجاد فضای صمیمی در خانواده
۲-ایجاد رابطه اعتماد بین والدین و فرزندان
۳-نکشاندن روابط فضای مجازی به فضای واقعی
۴-پرهیز از وبگردی های بی هدف
۵-مطرح نکردن اسرار خانوادگی و مشکلات زندگی خود در فضای مجازی
۶-عدم انتشار اطلاعات شخصی و خانوادگی
نتیجه :
در حال حاضر اینترنت ابزاری مناسب برای توسعه افکار و اندیشه های بشری محسوب می شود به شرط آن که در راه صحیح استفاده شود. افراد باید برای ورود به دنیای مجازی اطلاعات کافی در اختیار داشته باشند تادچار مشکلات مالی و اجتماعی نشوند.

 ارتباطات سالم در فضای مجازی و لزوم هوشیاری جوانان و خانواده ها نسبت به تهدیدات فضای سایبری در درجه نخست اولویت قرار دارد.

 پیشگیری از آسیب های اجتماعی و توجه والدین به رفتار فرزندان بسیار مهم می باشد و برای جلوگیری از هم پاشیدگی خانواده ها،والدین باید تا حدودی به فناوری های روز دنیا مسلط باشند و آگاه باشند که تغییر در رفتار فرزندان به معنای ایجاد تغییر در طرز فکر آنهاست وهنگامی که بنیان فکری و شخصیت آنها به صورت ناصحیح شکل گیرد، راه نفوذ شیادان به حریم خصوصی افراد و محیط امن خانواده باز می شود. لذا، چنانچه خانواده ها نسبت به شیوه های جدید ارتباط فرزندان خود آگاهی و شناخت کافی و لازم را داشته باشند، از انجام بسیاری از جرایم و ارتباطات پنهانی آنان جلوگیری به عمل می آید.

-ایجاد فضای صمیمی در خانواده
-ایجاد رابطه اعتماد بین والدین و فرزندان
نکشاندن روابط فضای مجازی به فضای واقعی
-پرهیز از وبگردی های بی هدف
مطرح نکردن اسرار خانوادگی و مشکلات زندگی خود در فضای مجازی

۲-حمید طهماسبی استاد جامعه شناسی: در حال حاضر ۱۲ میلیون کاربر ایرانی زیر ۱۸سال در تلگرام فعالیت دارند در حالیکه در جامعه ما هنوز استفاده از موبایل و اینترنت و دیگر شبکه ­های اجتماعی به خوبی فرهنگ­ سازی نشده است. امروزه سهم گفتگوی زوجین با یکدیگر و با فرزندان بسیار کم شده است. زن و شوهر احتیاج دارند با هم صبحت کنند و همینطور با فرزندان خود در مورد مسایل روزمره گفت و گو داشته باشند ولی استفاده از شبکه­ های مجازی منجر شده است که فززندان در عالمی دیگر سرگردان و رها شوند. کاربری کنترل نشده فضای مجازی موجب می ­شود نوجوانان، منزوی و دچار افت اخلاقی و پرخاشگری شوند و دیگر پدر و مادر را به عنوان دوست و رفیق خود ندانند و همچنین تمایل به جنس مخالف داشته باشند.

بنیاد صیانت از نهاد خانواده قوه قضائیه که دربازه زمانی اردیبهشت سال ۹۴ تا اردیبهشت ۹۵، بر اساس داده­ های پرونده ­های منجر به طلاق در دادگاه­ های خانواده ۵ استان (شامل تهران، مشهد، اصفهان، شیراز و گیلان) صورت گرفته نشان می­ دهد که ۱۷درصد از طلاق­ ها به ویژه در سه سال اول زندگی مشترک ناشی از نفوذ و گسترش شبکه­ های اجتماعی بوده است

رفتارهای پرخطر باشد، آمارها نشان می دهد ۵۹ درصد دختران جامعه ما و ۴۰ درصد پسرها با خانواده احساس راحتی نمی کن

 راهکارهای افزایش کیفیت و کمیت گفتگو در میان اعضای خانواده

-حفظ استقلال و تمایز اعضای خانواده از هم، با مدیریت انعطاف پذیرانه تمایزها

– مدیریت نیازها و توجه به نیازهای عاطفی و احساسی اعضای خانواده در هنگام گفتگوها

والدین در این زمینه باید مطالعه لازم را داشته و با نیازهای روانی یکدیگر و نیز فرزندان آشنا باشند و با گفت وگو و حرف زدن به دنیای آنها نزدیک شوند.

-مدیریت زمان استفاده از وسایل ارتباطی الکترونیکی از طریق آموزش فرهنگ صحیح استفاده از امکانات جدید به فرزندان و ایجاد تفاهم

اختصاص دادن زمانی برای گفتگوهای دورهمی در باره مسائل مختلف در ساعات مشخصی از روز

-استفاده از فرصت حضور در فضاهای تفریحی در خارج از خانه برای برقراری گفتگوهای صمیمانه و چهره به چهره با یکدیگر

– استفاده از فضای مجازی برای تعامل با شبکه خویشاوندان و تشکیل گروه ­های خانوادگی ایمن و تشویق فرزندان برای حضور در این گروه­ها به عنوان مقدمه ­ای برای گسترش ارتباطات صمیمانه با سایر بستگان در فضای واقعی

-استفاده از فرصت بازی و تفریحات سالم در خانواده برای تعامل بیشتر و گفتگوهای صمیمانه در خلال بازی ها،

قدیمتر ها از بازی های فکری استفاده می کردند تا فرزند  یک جا بشینه و از کوچه و فوتبال  و بازی با رفقاش و دور بشه و در امنیت خانواده قرار بگیره ولی الان باید تدابیری بیندیشید که فرزندان کمی معاشرتی و تحرک بیشتری داشته باشند.

-برای برقراری یک گفتگوی بادوام شرط نخست آموزش شنیدن و گوش دادن مشفقانه و توجه به صحبت­ های طرف مقابل است.

-استفاده از شیوه داستان گویی و بکارگیری لطایف و ضرب­المثل ها برای انتقال پیام در گفتگوهای دوستانه

– کرامت بخشی و حرمت دادن به اعضای خانواده و پرهیز از سخنان ملامت­گر و تحکم آمیز و آمرانه که طرف مقابل را به واکنش های منفی و ترک گفتگو می کشاند.تقویت عزت نفس

– استفاده از فرصت گفتگو ی صمیمانه در زمان غذا خوردن و دورهمی سر سفره.

-توجه و اهمیت دادن به احساسات طرف مقابل و ایجاد شوق و امید به برقراری ارتباط در اعضای خانواده.

– فرزندان و سایر اعضای خانواده را طرف مشورت قرار دادن و از آنها در موضوعات مهم نظر و راهکار خواستن.